gör

Muş şehri Güneydoğu Toros Dağları’nın uzantısı olan Haçreş Dağları’nın önemli zirvelerinden Kurtik Dağı’nın kuzeyine bakan yamaçlarından, çat ve karni derelerinin aktığı vadiler arasında kuruludur. Geçmişi çok eskiye dayanan ve birçok medeniyete ev sahipliği yapan Muş, görülmesi gereken onlarca tarihi ve kültürel mirasa ev sahipliği yapar.

Muş Kalesi

Muş Kalesi, Muş’un şehir merkezinde yer alıyor. Şehrin en eski yapılarından biri olduğu bilinen kalenin yapım yılları tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte kalenin Moğol İstilası’nın ardından, yedinci yüzyıl ortalarına doğru, Hz. Osman zamanında birçok savaşa sahne olduğu biliniyor. Kalenin batı tarafında tahrip olmuş mezarlıklar yer alıyor. Bu alan, Muş Belediyesi tarafından park olarak düzenlendi. Bu park, günümüzde Muşluların en çok ziyaret ettiği mesire alanlarından biridir.

Muş Ulu Cami

Cami, Muş Kalesi’nin eteğinde ve meyilli bir arazi üzerinde giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre 1571 yılında inşa edilmiş. Enine dikdörtgen planlı caminin orijinal minaresi günümüze ulaşamamış. Ancak orijinaline sadık kalınarak yapılan yeni minare, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1968 yılında yaptırıldı.

Malazgirt İlçesi 

Malazgirt'in kuruluşu çok eskilere dayanır.Urartu krallarından Menuas'ın burada bir şehir kurduğu rivayet edilir. Malazgirt, 1071’de yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi ile, Türklerin Anadolu’ya giriş kapısı olması itibariyle de çok önemli ve tarihi bir ilçedir.

Malazgirt Kalesi

Malazgirt ilçesindeki Malazgirt Kalesi, heybetli bir görünüme sahip. Kalenin, ilçeyi çevreleyen birbirine paralel iki suru var. Kale gerek İslamiyet’in ilk döneminde gerekse Bizanslılar zamanında birçok savaşa sahne olmuş. Kalenin surları zaman içinde çeşitli afetlerde yıkılsa da yapılan onarımlar sonucu günümüzde varlığını sürdürüyor. 

Varto İlçesi

Varto, Muş`un kuzeybatısında yer alan, tarihi çok eskilere dayanan, her yerleşim alanında tarihin bir kesitini taşıyan bir ilçe. Varto’nun bilinen tarihi, Anadolu’nun büyük uygarlıklarından olan Urartular ile başlar. İlçede, Urartular’dan kalma şu önemli tarihi eserler yer alır: Kayalıdere Kalesi, Tapınak, Hırsız Kalesi, Boylu Köyü’ndeki kaya mezarlıkları ve yazıtlar, Oğlakçı Köyü’ndeki mezar taşları, Kaynarca Köprüsü.

Varto Kayalıdere Ören Yeri (Kale Şehri)

Ören yeri, Varto’ya 20 km uzaklıkta, Kayalıkaya Köyü’nde yer alıyor. Bölge bir Urartu yerleşmesi. Bu antik mekan, 1965’te yapılan kazılar sayesinde keşfedilmiş. Kazılarda kale, tapınak, şarap mahzeni, mezar ve küçük buluntular ortaya çıkarılmış. Urartu Kralı II. Sarduri devrine (MÖ764-735) tarihlenen kale, oldukça sağlam. Kale avlusunda MÖ yedinci yüzyıla tarihlenen tunç aslan heykeli, düğmeler, ok başları, tunç iğneler, aslan avı tasvirli kemer parçaları bulunmuş. Bulunan bu tarihi değerler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergileniyor.

Tarihi Murat Köprüsü

Bir Selçuklu eseri olan Tarihi Murat Köprüsü’nün yapılış tarihi tam olarak bilinmiyor. Köprü 143 metre uzunluğunda, 4,77 metre genişliğinde, yüksekliği ise 16-18 metre. Köprü günümüzde aktif olarak kullanılı        yor.

Alaaddin Bey Cami

Alaaddin Bey Cami, 18. yüzyıl başlarında, şehrin valisi Alaeddin Bey tarafından yaptırılmış. Caminin ana mekanı kare planlı ve dokuz nefli. Orta nefte yer alan mihrap, sütunçeler ve bitki motifleriyle bezeli. Taç kapının yanlarında kabartma kandil motifleri var. Caminin minaresi ise iki renkli kesme taştan yapılmış, kare kaideli silindir gövdeli bir minare.

Alaaddin Bey Hamamı

Muş şehir merkezinde bulunan ve günümüzde de kullanılan hamam Osmanlı son dönem eserlerinden birisi.Yapı malzemesi ve mimari özellikleri, Alaaddin Bey Cami ile benzer nitelikte olan eserin iç süslemelerinde bitki motifleri kullanılmış. Hamamın ilginç bir özelliği, hamamın büyük locasının girişinde bir kaplumbağa kabartmasına sahip olması.

Yağcılar (Evran) Höyüğü

Yağcılar Beldesi’nde bulunan höyük, üzerine yapılan yoğun yerleşim ve etrafındaki yapılardan dolayı tam olarak görülmemektedir. Daha önceki dönemlerde Yağcılar Höyüğü, Muş’un 24 km kuzey-batısında, Muş-Elazığ yolu üzerinde, Yağcılar Beldesi sınırları içinde yer alıyor. Yapılan araştırmalar sonucunda höyüğün üstünde ve etrafında bulunan yoğun seramik parçaları sonucunda, bölgenin Urartular döneminde yerleşim yeri olarak kullanıldığı belirtiliyor.

Hasbet Kalesi 

Hasbet Kalesi, Muş’un güneyindeki Kızıl Ziyaret Dağı’nın doğu uzantısında bir yamaçta yer alıyor. Kalenin surları ve iki kulesi varlığını koruyor. Kalenin kesin tarihi tam olarak bilinmiyor.

Muşet Kalesi

Muşet Kalesi, şehrin güneyindeki Kızıl Ziyaret Dağı’nda yer alıyor. Kalenin Urartular dönemine ait oluduğu düşünülüyor. Orta Çağ kalesi görünümünde olan kalenin o dönemlerde karakol olarak kullanıldığı tahmin ediliyor.

Katerin (Zincirli) Kale

Zincirli Kale olarak da adlandırılan Katerin Kalesi, Malazgirt ilçesinde yer alan Katerin Dağı üzerinde konumlanıyor. Kale bir Bizans eseri. Rivayete göre Malazgirt Kalesi ile Katerin Kalesi, geçmişte kalın zincirlerden bir köprü ile birbirlerine bağlanmış durumdaydı.

Tıkızlı Kalesi

Malazgirt’te Tıkızlı Köyü’ndedir. Tıkızlı Kalesi, Malazgirt ilçesindeki Tıkızlı Köyü’nde yer alıyor. Kalenin Urartular’a ait olduğu biliniyor. Kale, bir tepe üzerinde büyük taşların birbiri üzerine yığılması ile harçsız olarak yapılmış.

Bostankale Kalesi

Bostankale, Malazgirt’e 10 km mesafede yer alıyor. Yapılan yüzey araştırmaları sonucunda kalenin Urartular’a ait olduğu tespit edilmiş. Kale, büyük bir kaya kütlesi oyularak inşa edilmiş.

Arak Manastırı

Arak Manastırı, Karaçavuş Dağları’nın doğu doğrultusunda, günümüzde yayla olarak kullanılan zirvenin üzerinde kurulu. Manastıra ismini veren Arak (Kepenek) Köyü ise zirvenin eteklerinde yer alıyor. Arak kelimesi, Farsça’da şarap anlamına geliyor. Bu durum, köyün eskiden üzüm ambarının olduğu ve üzüm şırası çıkarılan bir yer olduğunu gösteriyor.

Manastır, geniş bir düzlükte kurulu. Yapının 200 - 250 metre ilerisinde büyük bir Çan Kulesi mevcut. Manastırın işçilik ve malzemesinde Roma Üslubu göze çarpıyor. Bir rivayet, Roma - Sasani mücadelesine sahne olan ve 400 yıl boyunca Sasani hakimiyeti altında kalan (MS226-624) bölgede, Sasaniler’in iyi niyet ve güç gösterisi olarak bu manastırı Romalı mimar ve ustalara yaptırıp hediye ettiğini söyler.

Çengilli (Beyaz) Kilisesi

Muş’un merkezindeki Çengilli Köyü sınırları içinde yer alan Çengilli (Çanlı Surp Garabet) Kilisesi, ilk dönemlerde ateş tapınağı olarak kullanılmış. Kilise, Roma döneminden sonra gelen Sasaniler tarafından MS 399 yılında Hristiyanların ibadethanesine dönüştürülmüş. Köy merkezindeki kilise, Beyaz adını, yapımında kullanılan malzemeden alır.

Esenlik Camisi

Bulanık ilçesindeki Esenlik Köyü’nde yer alan cami, bir Selçuklu eseri. Şeyh Abdülmelik tarafından 1194’te, Ahlat taşından yaptırılmış. Caminin tek kubbesi, dört penceresi, iki kapısı bulunuyor. Kubbesinde ayrıca dört küçük pencere yer alıyor.